Kolowrotek? Z czym sie to je?

Kolowrotek to dosc proste urzadzenie do wytwarzania przedzy z wlokien. Jest to zautomatyzowana wersia samego wrzeciona. Dawniej bardzo powszechne, szczegolnie na wsiach w wytworstwie przeznaczonym do wlasnego uzytku. Choc kolowrotek wynaleziono juz w XI wieku prawdopodobnie w Indiach w Polsce rozpowszechnil sie dosc pozno, na przelomie XIX i XX wieku, z przyczyn raczej wygodnickich, bo samo wrzeciono mozna bylo wlozyc za pazuche i isc na pole, czy lake by owiec dogladac, a kolowrotek jednak ze wzgledu na swoja budowe, nie jest ani poreczna, ani lekka rzecza do przenoszenia.
Pierwsze kolowrotki to polaczenie wrzeciona i kadzieli, a wiec proces przedzenia nie byl ciagly, dalsza modyfikacja konstrukcji zmierzala do uzyskania przedzenia ciaglego, co znacznie przyspieszyloby sam proces otrzymywania przedzy. Wprowadzono wiec naped nozny, a wiec dwie rece zajete byly wloknem, a noga kreceniem wrzeciona.
Celowo nie uzywam slowa welna, co kazdemu nieodzownie kojazy sie z kolowrotkiem, a uzywam slowa - wlokno, bo pozyskac mozna je zarowno ze zwierzat (welna) i to nie tylko owiec, ale tez z alpaki (odmiana lamy), krolikow, a nawet psow, zreszta teoria mowi, ze kazde "wlosy" mozna uprzasc, jak i z roslin (wlokna lykowe) takich jak len, konopie, czy bawelna (co do bawelny to nie jestem pewna czy to lyko), mozna tez przasc jedwab z kokonow jedwabnika.

Czesci kolowrotka, ktore musza sie znalezc, aby poprawnie kolowrotek dzialal. Ich aranzacja moze sie roznic w zaleznosci od rodzaju kolowrotka, ktorych jest kilka, np. Kołowrotek typu stojącego (castle style-to jest duzo ladniejsza nazwa, wiec i ja bede go nazywac, kolowrotkiem zamkowym), typu saksońskiego, typu norweskiego, etc, moze sie kiedys zmusze do napisania o nich nieco wiecej.

A. Kolo napedowe (eng. Fly Wheel) - dosc ciezkie, jest jednoczesnie kolem zamachowym zmuszajacym inne czesci do poruszania sie.
B. Ciegno (Drive Band) - Sznurek laczacy kolo napedowe z kolem pasowym (czescia szpulki/skrzydelka)
C. Skrzydelko (Flyer) - w ksztalcie lezacej litery „U” z haczykami przytrzymujacymy wlokna, skrzydelko jest napedzane przez ciegno i obracajace sie z inna predkoscia niz szpulka, powoduje jednoczesne skrecanie sie welny i jej nawijanie na szpulke.
D. kolko pasowe (Flyer Whorl) - czesc szpulki sluzaca do polaczenia jej z ciegnem
E. hamulec (Tension Knob) - uzywany do dostosowania naciagu, predkosci zwijania sie) zwijanego wlokna.
F. Szpulka (bobin)- zamocowana na osi wrzeciona, Obracajaca sie wraz ze skrzydelkiem, sluzaca do przetrzymywania przedzy.
G. pedal/czlapiej (Treadle) - Czesc ktora przadka naciska stopa, by wprowadzic w ruch kolo napedowe.
H. korbowod (Footman) - lacznik miedzy pedalem a kolem napedowym
I. Otwor w osi wrzeciona (nie znalazlam innej nazwy, ale pewna jestem, ze sie jakos po staropolsku ten otworek nazywa) (Orifice) - Otwor w wrzecionie, przez ktory przechodzi przedza nawijana na skrzydelko i szpulke.
J. Leniwa Kaska (Lazy Kate)- nieobowiazkowa czesc kolowrotka, sluzy do przytrzymywnia szpulek w trakcie skrecania dwoch nitek w jedna (plying), to sie na pewno po polsku jakos nazywa, ale do tej nazwy tez jeszcze nie dotarlam.

Uwaga! wyzej wymienine czesci opracowane sa na podstawie kolowrotka jednociegnego :), w wypadku kolowrotka dwuciegnowego pojawia sie jeszcze jedno kolko pasowe polaczone ze skrzydelkiem, znika natomiast hamulec.

Wydaje mi sie, ze to wszystkie istotne czesci kolowrotka, jednak jesli ktos ma pytania, lub zna polskie nazwy, albo ma wieksza wiedze i chcialby skorygowac moje bledy to ja prosze bardzo.